Od 31 maja 2019 r. Muzeum Miasta Pabianic zaprasza na interaktywną wystawę, poświęconą funkcjonowaniu zmysłów człowieka. Składa się z ona z kilkudziesięciu stanowisk doświadczalnych, które przybliżają fascynujący i tajemniczy świat ludzkich zmysłów, odkrywają budowę oraz tajniki „działania” naszych oczu, uszu, nosa… Samoobsługowe modele umożliwią widzom przeprowadzanie prostych eksperymentów i poznanie tajemnic funkcjonowania narządów słuchu, wzroku, powonienia i dotyku.
Ekspozycja składa się z trzech przestrzeni tematycznych. Pierwsza, nazwana „Receptory”, pokazuje budowę poszczególnych organów odpowiedzialnych za odbieranie bodźców. Dzięki prostym eksperymentom, każdy może sprawdzić funkcjonowanie własnych zmysłów, takich jak np. powidok, widzenie peryferyjne czy granice słuchu. Przestrzeń druga – „Mono czy stereo” – pokazuje, w jaki sposób bodźce płynące do mózgu z dwóch źródeł, tj. dwojga oczu czy dwojga uszu, zwiększają jego możliwości percepcyjne. W przestrzeni trzeciej, zatytułowanej „Iluzje” – obok popularnych iluzji optycznych, będzie można doświadczyć złudzeń słuchowych, upewnić się, czy aby nie myli nas nasz zmysł dotyku, sprawdzić poczucie równowagi oraz swój refleks.
Wystawa adresowana jest do odbiorców w różnym wieku, a dzięki doborowi stanowisk może pomóc w realizacji programu takich przedmiotów jak przyroda, biologia, fizyka czy chemia.
Wystawa przygotowana przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Scenariusz i kurator wystawy: dr Maciej Kluza, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Ekspozycja czynna do 26 października 2019 r. (Stary Rynek 2, budynek na rogu ul. Gdańskiej).
Informacje o wystawie oraz umawianie i prowadzenie zajęć w MMP – specjalista ds. oświatowych – Justyna Ruszkiewicz
Zapraszamy serdecznie
W potocznej mowie często używamy określeń: słyszę, widzę, dotykam, czuję. Nie zastanawiamy się w jaki sposób z otaczającego nas świata odbieramy wrażenia wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe czy dotykowe. Dzieje się tak za sprawą zmysłów – niezwykłej umiejętności organizmu do odbierania sygnałów z otoczenia i przetwarzania ich na impulsy nerwowe, które biegną dalej, jakby po wielopasmowej autostradzie wzdłuż rdzenia kręgowego, do mózgu i z powrotem. Mózg przetwarza je i analizuje, a następnie wydaje polecenia koordynujące pracę całego organizmu.
Czy nasze zmysły są doskonałe?
W porównaniu z niektórymi zwierzętami posiadamy zdecydowanie słabszy węch, nie potrafimy widzieć w podczerwieni i nadfiolecie, nie rejestrujemy, tak jak pszczoły, płaszczyzny polaryzacji światła, nie potrafimy wykrywać kierunku ziemskiego pola magnetycznego, jak czynią to ptaki, obca jest nam umiejętność oceny dystansu przy pomocy echolokacji jaką stosują np. nietoperze.
Mimo to nasz gatunek osiągnął sukces ewolucyjny. Czy stało się tak za sprawą umiejętności logicznego myślenia?
Sala 1 Receptory – rejestratory sygnałów dla układu nerwowego
Kluczową rolę w narządach zmysłów pełnią receptory - komórki reagujące wybiórczo na konkretny rodzaj bodźców z otoczenia. Reagujące na światło pręciki i czopki znajdujące się w siatkówce oka, czułe na częstotliwość dźwięku komórki rzęsate w uchu wewnętrznym, kubki smakowe na języku, komórki zapachowe w kanale nosowym, czy reagujące na nacisk lub temperaturę mechanoreceptory w skórze, różnią się budową, ale zasada ich działania jest podobna. Pod wpływem bodźca powstaje sygnał elektryczny, który włóknami nerwowymi przesyłany jest do określonego obszaru kory mózgowej, współpracującego z danym typem receptorów.
Podpisy:
próby: Do receptorów w uchu wewnętrznym dźwięk dochodzi zarówno przez powietrze jak i przez kości czaszki. Używając kamertonu łatwo sprawdzić, która z tych dróg jest bardziej efektywna.
Oko: Na modelu gałki ocznej obserwujemy, że obraz padający na siatkówkę jest odwrócony. Mózg przyzwyczaił się do takiego obrazu, dlatego widzimy normalnie.
Kolory: Około 5% ludzi, głównie mężczyzn, nieprawidłowo widzi kolory. Specjalne tablice barwne posłużą nam do sprawdzenia własnej zdolności odróżniania kolorów.
Sala 2 Mono i stereo
W zależności od rodzaju zmysłu komórki receptorowe rozłożone są na dużej powierzchni (dotyk), skupione w jednym (węch, smak) lub w dwóch obszarach (wzrok słuch). Porównanie przez mózg danych pochodzących od tego samego bodźca ale płynących z pary narządów istotnie zwiększa możliwości percepcyjne mózgu. Posiadanie dwojga oczu sprawia, że możliwe jest widzenie głębi, dzięki parze uszu potrafimy określić kierunek, z którego dochodzi dźwięk.
Podpisy:
Ocena położenia miejsca, w którym została uderzona rura możliwa jest dzięki posiadaniu dwojga uszu.
W stereoskopie, z dwóch płaskich rysunków, tworzy się obraz trójwymiarowy.
Odczucie temperatury jest względne. Ciepła płytka wydaje się gorąca lub zimna, w zależności od tego, z jaką płytką wcześniej stykała się dłoń.
Sala 3 – Oszukać zmysły
Nasze zmysły pozwalają nam sprawnie funkcjonować, ale przedstawiany przez nie obraz otoczenia nie zawsze jest wiernym odbiciem rzeczywistości. Najbardziej znane są liczne iluzje optyczne np. figury niemożliwe. Iluzjom mogą podlegać również inne zmysły np. dotyk i słuch.
Podpisy:
Znana iluzja optyczna (dać rysunek) nieskończonych schodów ma swój akustyczny odpowiednik. Naciskając kolejne klawisze pianina nie potrafimy określić, pod którym z nich kryje się najniższy dźwięk.
Wydaje nam się, że dobrze znamy barwę swojego głosu. Czy po nagraniu będzie on dla nas nadal brzmiał tak samo?
Czy linie oddzielające kolejne rzędy szachownicy są równoległe?
Autor: Justyna Ruszkiewicz
